Respublikamız YUNESKO-ya 1992- ci il iyunun 3-də üzv qəbul olunmuşdur. Hazırda Azərbaycan YUNESKO-nun yaxından əməkdaşlıq etdiyi və əlaqələrə böyük önəm verdiyi əsas üzv dövlətlərdən biridir. Bu əlaqələrin təməlinin qoyulmasında ümummilli lider Heydər Əliyevin böyük xidmətləri olmuşdur. Ulu öndərin 1993- cü ilin dekabrında Fransaya rəsmi səfəri zamanı YUNESKO-nun baş direktoru ilə görüşündə Azərbaycanla bu təşkilat arasında əlaqələri genişləndirməyin perspektivləri müzakirə olmuş, Ermənistanın ölkəmizə hərbi təcavüzü, müharibənin elm, təhsil, mədəniyyət sahəsində yaratdığı çətinliklərin aradan qaldırılması yolları barədə fikir mübadiləsi aparılmışdır. H.Əliyevin 21 fevral 1994-cü il tarixində imzaladığı sərəncama əsasən Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin nəzdində Milli Komissiya yaradılmış, xarici işlər naziri onun sədri təyin edilmişdir. YUNESKO ilə əlaqələri möhkəmləndirmək və Azərbaycan elminin, təhsilinin və mədəniyyətinin inkişaf etdirilməsi məqsədilə ölkəmiz YUNESKO çərçivəsində qəbul edilmiş bir sıra konvensiyalara qoşulmuşdur. 1996-cı ildə YUNESKO-nun qərarı ilə Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi M.Füzulinin 500 illik yubileyinin bir çox dövlətlərdə qeyd olunması respublikamızı bütün dünyaya yaxından tanıtdı. 2000-ci ildə “Kitabi Dədə Qorqud”un 1300 illik yubileyi ilə əlaqədar Drezdendə, Moskvada, Türkiyənin müxtəlif şəhərlərində tədbirlər təşkil olunmuşdur. Bu tədbirlər 2000-ci ilin aprelində Bakıda Türkdilli Dövlətlər Birliyinin VI zirvə toplantısına dəvət olunmuş dövlət başçılarının iştirakı ilə keçirilmiş təntənəli yubiley mərasimi ilə başa çatmışdır. 2001-ci ildə N.Tusinin anadan olmasının 800 illik yubileyi, 2002-ci ildə Azərbaycan alimi, şərqşünas Mirzə Kazım bəyin 200 illik yubileyi təntənəli şəkildə qeyd edilmişdir. Bütün bunlar mədəniyyətimizin, tariximizin, ədəbiyyatımızın, elmimizin zənginliyinin dünya ictimaiyyəti tərəfindən qiymətləndirilməsinin parlaq təzahürüdür. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev də YUNESKO ilə əlaqələrin inkişaf etdirilməsinə böyük önəm verir. 15 sentyabr 2005-ci ildə Prezident İlham Əliyev YUNESKO üzrə Azərbaycan Respublikasının Milli Komissiyası ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında sərəncam imzalamışdır. 2004-cü ildə Azərbaycan Mədəniyyətinin Dostları Fondunun sədri Mehriban xanım Əliyevaya Xoşməramlı səfir adı verildikdən sonra mədəniyyətimizin daha geniş təbliğ olunması və onun rəhbərliyi ilə görülən bütün işlər dünya mədəniyyətinə, mədəniyyətlərarası dialoqa töhfə olmaqla yanaşı, Azərbaycanın bu sahədə beynəlxalq nüfuzunu daha da artırmışdır. Son illərdə görkəmli şəxsiyyətlərin və əlamətdar hadisələrin yubileylərinin qeyd edilməsi də bu qurumla əlaqələrin yüksək səviyyəsinin bariz göstəricisidir. 2020-ci il dekabr ayının 16-da Azərbaycannın təqdim etdiyi “Nar bayramı, ənənəvi nar festivalı və mədəniyyəti” adlı nominasiya sənədi YUNESKOnun Bəşəriyyətin qeyri-maddi mədəni irsi üzrə Reprezentativ Siyahısına daxil edilməsi haqqında qərar qəbul olunmuşdur. Bu, Azərbaycanın rəsmi olaraq 14-cü mədəni elementi kimi siyahıda yer almışdır.